Czy na pewno nie jesteś głodna?

Po prostu przestań - w czym problem?

Zaburzenia odżywiania to poważne zaburzenia psychiczne, które wyniszczają organizm chorego. Anoreksja, bulimia, ortoreksja i wiele więcej - wszystkie te choroby łączy obsesja jedzenia. Zapadają na nie głównie osoby młode, u których dopiero kształtuje się tożsamość. 

Zaburzenia odżywiania to poważne zaburzenia psychiczne, w których główną rolę odgrywa jedzenie. Chory może odmawiać posiłków i głodzić się lub kompulsywnie objadać się, dążąc do pozbycia się pokarmu i prowokując wymioty. Choć główne objawy zaburzeń odżywiania dotyczą ciała i wszystkiego, co wiąże się z jedzeniem, problem ma podłoże psychiczne.

Zaburzenia odżywiania spotyka się często u nastolatków, borykających się z zaniżoną samooceną. Choroby te trzeba leczyć, ponieważ szybko prowadzą do wyniszczenia organizmu, a nawet do śmierci. 90-95 procent chorych stanowią kobiety. 

Jadłowstręt psychiczny (anoreksja) - występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn, najczęściej między 14. a 18. rokiem życia. Osoba chora na anoreksją podejmuje liczne działania, mające uchronić ją przed przybraniem na wadze. Pacjent wciąż ogranicza ilość przyjmowanych posiłków, stosuje wyczerpujące treningi, przyjmuje preparaty zmniejszające apetyt, przeczyszczające lub moczopędne. Jednocześnie cały czas uważa, że "jest za gruby" i boi się przytyć. U kobiet może wystąpić zanik miesiączki, u mężczyzn - zaburzenia potencji. Anoreksji mogą towarzyszyć objawy depresji, lęk, myśli samobójcze, natrętne myśli, drażliwość, problemy ze snem. 

Można podejrzewać anoreksję, gdy osoba:

• przeżywa silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma niedowagę
• nie chce utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym
• jej BMI jest równy lub mniejszy od 17,5
• nieprawidłowo ocenia wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę
• lekceważy skutki nagłego spadku wagi
• w okresie dojrzałości płciowej cierpi na wtórny brak miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy

U osoby z jadłowstrętem można obserwować zachowania takie jak spożywanie posiłków w samotności, uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych.

Typy anoreksji:

• typ restrykcyjny (ograniczający), charakteryzujący się tym, że chora osoba ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje środki przeczyszczające.
• typ bulimiczny (z napadami objadania się lub przeczyszczaniem), w którym osoba choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych.

Żarłoczność psychiczna (bulimia) - osoba cierpiąca na to zaburzenie odżywienia koncentruje swoje życie wokół jedzenia, starając się kontrolować masę ciała. Jednocześnie występują u niej okresowe napady żarłoczności, których nie jest w stanie powstrzymać. Dlatego po pochłonięciu dużych ilości pokarmu najczęściej prowokuje wymioty. Aby pozbyć się niechcianych skutków ataków obżarstwa, stosuje środki przeczyszczające, moczopędne lub hamujące apetyt. Okresowo może się głodzić, ale etap ten zazwyczaj zawsze kończy się niekontrolowanym napadem głodu. Podobnie jak anoreksji - bulimii mogą towarzyszyć nerwica, depresja, zaburzenia osobowości i inne.

Typy bulimii:

• typ przeczyszczający, czyli taki, w którym po napadzie żarłoczności następuje prowokowanie wymiotów, używanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatywy. 
• typ nieprzeczyszczający, w którym zamiast przeczyszczania się środkami farmakologicznymi i wymuszania wymiotów, chorzy, w ramach działań kompensacyjnych, stosują ścisłą dietę (często głodówkę), ograniczając ilość spożywanych pokarmów do minimum, bądź też wykonują dużo wyczerpujących ćwiczeń fizycznych 

Kompulsywne jedzenie to niekontrolowane, systematyczne napady objadania się. Często występuje jako reakcja na stres bądź inne problemy. W odróżnieniu od bulimii po objadaniu się nie występują wymioty. Z kolei niekontrolowane ataki głodu powodują zwiększenie się masy ciała, co pociąga za sobą kompleksy. Kompulsywne jedzenie często zauważa się u ludzi z zaburzeniami osobowości.

Objawy:

• okresowa utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia,
• jednorazowe spożywanie zbyt dużych (w stosunku do osoby odżywiającej się normalnie) ilości pożywienia,
• podczas napadów - spożywanie posiłków w sposób wyraźnie szybszy niż podczas normalnego jedzenia,
• spożywanie pokarmów aż do wystąpienia przykrych objawów przejedzenia,
• jedzenie w samotności, celem uniknięcia wykrycia zaburzenia - uczucie wstydu i winy, występujące po napadzie.

Zespół nocnego jedzenia - tego typu zaburzenia odżywiania związane są z zaburzeniami snu. Jak sama nazwa mówi, jest to wstawanie w nocy specjalnie, by skonsumować jakiś posiłek. Powoduje to brak apetytu rano. Z kolei niejedzenie śniadań, jak dobrze wiemy, wiąże się z otyłością. Zresztą już samo jedzenie w nocy niekorzystnie wpływa na sylwetkę.

Objawy: 

• bezsenność przynajmniej trzykrotnie w tygodniu
• nadmierne łaknienie wieczorem
• poranny głód
• brak potrzeby jedzenia rankiem bądź pomijanie śniadanie przynajmniej cztery razy w tygodniu
• obecność silnej potrzeby jedzenia pomiędzy wieczornym posiłkiem a zaśnięciem lub w nocy
• trudności z zaśnięciem lub wybudzanie się ze snu przynajmniej przez cztery noce tygodniowo
• przeświadczenie o konieczności jedzenia jako warunku rozpoczęcia lub powrotu do snu
• częste obniżenie nastroju lub pogorszenie nastroju wieczorem
• stan ten wiąże się ze znacznym cierpieniem lub pogorszeniem funkcjonowania
• utrzymywanie się wzorca przez 3 miesiące
• zaburzenie nie jest wtórne do uzależnienia ani nadużywania substancji, stosowania leków ani innego zaburzenia, ogólnomedycznego ani psychicznego

Ortoreksja - chorobliwe dążenie do spożywania produktów wyłącznie zdrowych. Chory może odmówić przyjmowania pokarmów po określonej obróbce termicznej (np. smażonych). Kupowanie i przygotowywanie posiłków zajmuje mu dużo czasu, odstępstwo od tej praktyki powoduje natomiast ogromne poczucie winy. W to zaburzenie wpadają osoby, które chcą przesadnie kontrolować swoją życie i przekładają to na nadmierne kontrolowanie jedzenia, które – o ironio – wcale nie wychodzi na zdrowie.

Objawy: 

• dokładne analizowanie jakości jedzenia nadającego się do spożycia
• czasochłonne planowanie, kupowanie oraz przygotowywanie posiłków
• wewnętrzny przymus myślenia i działania w kierunku zdrowego żywienia
• przekonanie, że zdrowe jedzenie stanie się źródłem bycia lepszym człowiekiem
• przekonanie, że dzięki stosowaniu restrykcyjnej diety jest się lepszym od innych ludzi
• silne przekonanie, że wyłącznie rygorystyczna dieta jest odpowiednia i zdrowa
• zaprzeczanie temu, że radykalne stosowanie zdrowego żywienia może poważnie szkodzić zdrowiu i życiu
• wykluczenie i unikanie określonych pokarmów
• skrupulatne czytanie etykiet, skrupulatne wybieranie wyłącznie tych produktów, które spełniają wszystkie kategorie "zdrowego jedzenia"
• szczególny sposób przygotowywania posiłków polegający na wykluczeniu niektórych rodzajów obróbki jedzenia (smażenia, pieczenia) wynikający z przekonania, iż nie jest on zdrowy
• podporządkowanie wszystkich obszarów życia obsesji zdrowego żywienia
• poczucie winy, zaniżona samoocena oraz lęk związany z odstępstwem od ustalonych reguł żywieniowych
• silna potrzeba kontroli objawiająca się w stosowaniu zasad spożywania posiłków
• obniżony nastrój, stany depresyjne związane z sytuacjami, w których osoba nie sprostała wymogom diety
• poczucie siły, kontroli i skuteczności płynące z rozszerzania restrykcyjnej diety
• unikanie lub rezygnacja z kontaktów z osobami, które nie przestrzegają zasad zdrowego żywienia
• preferowanie towarzystwa osób myślących i postępujących w ten sam sposób, wspólne wspieranie się w stosowaniu rygorystycznej diety

Przyczyny

Dlaczego młodzi obsesyjnie dążą do tego, aby być szczupli kosztem własnego zdrowia? W analizowaniu przyczyn zaburzeń odżywiania warto wziąć pod uwagę następujące aspekty.

Samoocena

Nastolatki są zewsząd bombardowane reklamami z wizerunkiem kobiet idealnych. Nic dziwnego, że same pragną takie być. Rozbieżność i niemożność osiągnięcia ideału powoduje poczucie frustracji i mniejszej wartości. Szczególnie podatne na taki przekaz są osoby młode, dopiero wchodzące w dorosłość, których tożsamość się kształtuje.

Niezaspokojone potrzeby

W tym przypadku zaburzenia odżywiania są reakcją na brak miłości i ciepła. Osoby cierpiące na anoreksję czy bulimię jedzeniem chcą zapełnić emocjonalną pustkę. 

Konflikty w rodzinie

Bliscy osób cierpiących na anoreksję są zazwyczaj ze sobą zżyci, ale nie potrafią się porozumieć. Czasem rodzice stawiają dzieciom zbyt wygórowane wymagania. Są kontrolujący, nadopiekuńczy. Jedzenie jest więc jedyną sferą, w której dziecko może się zbuntować.

Lęk przed dojrzałością

Osoby z zaburzeniami odżywiania często obawiają się zmian związanych z osiąganiem dojrzałości psychicznej – lęk przed zmianą, nowymi doświadczeniami (np. podjęcie nauki, rozpoczęcie pracy).

Lęk przed kobiecością

W okresie dojrzewania ciało się zmienia. Młoda kobieta może nie akceptować, tego, co widzi w lustrze, a powiększające się piersi, biodra czy pośladki mogą budzić u niej lęk. Głodząc się, pragnie zaprzeczyć tej zmianie i znów stać się dzieckiem, bo ten stan jest jej znany i bezpieczny. Z tym aspektem wiąże się kolejny, dotyczący seksualności. 

Leczenie

Jak leczyć zaburzenia odżywiania? 

Pacjent z zaburzeniami odżywiania musi przede wszystkim:

• uświadomić sobie problem i skutki wynikające z zaburzeń odżywiania
• podjąć świadomą decyzję o zmianie dotychczasowych nawyków żywieniowych
• nauczyć się prawidłowych zachowań żywieniowych
• utrzymywać względnie stałej masy ciała
• zrozumieć, że problem ma podłoże psychiczne

Leczenie zaburzeń odżywiania trwa długo (nawet kilka lat). Czasem konieczne jest odizolowanie chorego od dawnego środowiska, które powodowało nasilenie objawów choroby. Podstawą leczenia zaburzeń odżywiania jest psychoterapia. Zazwyczaj dobre efekty daje terapia poznawczo-behawioralna, dzięki której pacjent może zmienić fałszywe myślenie o swoim ciele. Pomocne może być także włączenie w proces leczenia bliskich pacjenta (terapia rodzinna). Kiedy stan chorego zagraża jego życiu, konieczna jest hospitalizacja.