Kim jestem?

Każdego dnia budzę się będąc kimś innym.

Krótkie wprowadzenie do tematu zaburzeń osobowości

Główne cechy zaburzeń osobowości

• głęboko zakorzenione wzorce zachowań od dzieciństwa lub młodości
• mało elastyczne reakcje na sytuacje indywidualne i społeczne
• odmienny niż spotykany w danej kulturze sposób spostrzegania, myślenia i odczuwania
• obejmowanie wiele zakresów funkcjonowania psychologicznego (emocje, postawy, myślenie, pobudliwość, kontrola popędów itp.)
• subiektywne cierpienie
• trudności w osiągnięciach życiowych

Rodzaje zaburzeń osobowości

• Osobowość paranoiczna

Objawy

• wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie
• tendencja do długotrwałego przeżywania przykrości
• podejrzliwość, postrzeganie obojętnych działań otoczenia jako wrogich lub pogardliwych
• sztywne poczucie własnych praw
• podejrzenia dotyczące wierności (partnerów i przyjaciół)
• przecenianie własnego znaczenia
• pozbawiona wystarczających podstaw podejrzliwość, że inni nas wykorzystują, krzywdzą lub oszukują
• niechęć do zwierzania się innym, spowodowana nieuzasadnionym lękiem, że informacje te zostaną użyte przeciw nam w złych intencjach
• odczytywanie ukrytych, poniżających lub groźnych znaczeń z niezłośliwych uwag lub zdarzeń
• ciągłe noszenie urazów, czyli niewybaczanie zniewag, krzywd lub afrontów
• dostrzeganie ataków na nasz charakter czy reputację, które zwykle nie są widoczne dla innych, oraz szybkie reagowanie na nie gniewem lub przechodzeniem do kontrataku

• Osobowość schizoidalna

Objawy 

• brak lub znikome działania służące przyjemności
• chłód emocjonalny
• ograniczona zdolność wyrażania emocji wobec innych
• niezainteresowanie pochwałami i krytyką
• preferencja samotnictwa
• brak bliskich związków
• niewrażliwość wobec norm społecznych
• brak ochoty na zawieranie bliskich związków oraz czerpanie z nich przyjemności, wliczając w to bycie członkiem rodziny
• niemal ciągłe wybieranie zajęć samotniczych
• wrażenie bycia obojętnym na pochwały czy krytyki wygłaszane przez innych
• okazywanie chłodu emocjonalnego, dystansu lub spłaszczonej uczuciowości

• Osobowość dyssocjalna

Objawy

• utrzymujący się wzorzec braku poszanowania i pogwałcenia praw innych ludzi, pojawiający się po 15. roku życia
• niezdolność do podporządkowania się normom społecznym 
• wielokrotne dopuszczanie się kłamstw, używanie pseudonimów przestępczych lub oszukiwanie innych dla zysku albo przyjemności
• impulsywność, niezdolność planowania
• skłonność do rozdrażnienia i agresja wyrażająca się w notorycznych bójkach i napaściach
• brak troski o bezpieczeństwo własne lub innych
• brak odpowiedzialności
• brak poczucia winy 

• Osobowość chwiejna emocjonalnie 

Objawy

• niestabilność emocjonalna
• brak kontroli działań impulsywnych
• wybuchy gwałtownych zachowań
• tysiące myśli w głowie
• ochota wyżycia się na innych
• duże napięcie w sobie
• wroga postawa
• wrogie spojrzenia na ludzi
• nienawiść
• wyraźna tendencja do nieoczekiwanych działań bez zważania na konsekwencje
• wyraźna tendencja do zachowań kłótliwych i do wchodzenia w konflikty z innymi
• trudność utrzymania jakiegokolwiek kursu działań, który nie wiąże się z natychmiastową nagrodą
• niestabilny i kapryśny nastrój
• zaburzenia w obrębie i niepewność co do obrazu ja oraz celów i wewnętrznych preferencji (włączając seksualne)
• dążenie ku byciu uwikłanym w intensywne i niestabilne związki, prowadzące często do kryzysów emocjonalnych,
• nadmierne wysiłki uniknięcia porzucenia,
• powtarzające się groźby lub działania o charakterze autoagresywnym 
• chroniczne uczucie pustki.
• gorączkowe wysiłki uniknięcia rzeczywistego lub wyimaginowanego odrzucenia,
• niestabilne i intensywne związki interpersonalne
• zaburzenia tożsamości:
• impulsywność
• nawracające zachowania, gesty lub groźby samobójcze albo działania o charakterze samookaleczającym;
• niestabilność emocjonalna spowodowana wyraźnymi wahaniami nastroju 
• chroniczne uczucie pustki
• przelotne, związane ze stresem myśli paranoiczne

• Osobowość histrioniczna

Objawy

• teatralność
• płytka uczuciowość
• poszukiwanie docenienia
• koncentracja na atrakcyjności fizycznej
• brak poczucia komfortu w sytuacjach, w których nie jest się w centrum uwagi
• przejawianie szybko się zmieniających i płytkich emocji
• konsekwentne wykorzystywanie wyglądu fizycznego do zwracania na siebie uwagi innych
• podatność na sugestie, czyli łatwe uleganie wpływom innych lub okoliczności
• uważanie związków za bardziej intymne niż są one w rzeczywistości

• Osobowość anankastyczna

Objawy

• nadmiar wątpliwości i ostrożności
• pochłonięcie przez szczegóły, regulaminy, inwentaryzowanie, porządkowanie, organizowanie lub schematy postępowania
• perfekcjonizm (przeszkadza w wypełnianiu zadań),
• nadmierna sumienność z zaniedbaniem przyjemności i relacji interpersonalnych
• przesadna pedanteria i przestrzeganie konwencji społecznych
• sztywność 
• irracjonalne sądzenie, że inni dokładnie podporządkują swe działania sposobom działania pacjenta lub nieracjonalna niechęć do przyzwalania innym na działanie
• natarczywe, niechciane myśli i impulsy
• zaabsorbowanie szczegółami, regułami, porządkiem, organizacją lub harmonogramami do stopnia, w którym tracony jest podstawowy sens działalności
• nadmierne poświęcenie się pracy i wydajności ze szkodą dla wolnego czasu oraz przyjaźni
• zbytnia sumienność, skrupulatność i mała elastyczność w kwestiach moralnych, etycznych oraz dotyczących wartości, niewynikająca z kulturowej czy religijnej tożsamości
• niezdolność do wyrzucania zużytych lub bezwartościowych przedmiotów, nawet jeżeli nie mają wartości sentymentalnej
• niechęć do delegowania zadań lub pracy na innych, jeśli nie poddadzą się w pełni narzuconym przez nas sposobom ich wykonania

• Osobowość lękliwa (unikająca)

Objawy

• stałe napięcie i niepokój
• poczucie nieatrakcyjności indywidualnej
• koncentracja na krytyce
• niechęć do wchodzenia w związki,
• ograniczony styl życia – zapewnianie sobie fizycznego bezpieczeństwa,
• unikanie kontaktów społecznych z obawy przed krytyką, brakiem akceptacji, odrzuceniem
• unikanie działalności zawodowej, która wymaga znaczących kontaktów interpersonalnych, spowodowane obawami przed krytyką, dezaprobatą lub odrzuceniem
• niechęć do wiązania się z innymi ludźmi, z wyjątkiem niektórych lubianych osób
• powściągliwość w związkach intymnych spowodowana obawą przed zawstydzeniem lub wykpieniem przez innych
• powstrzymywanie się przed wchodzeniem w nowe relacje interpersonalne z powodu poczucia niedopasowania 
• postrzeganie siebie jako społecznie niekompetentnego, niepociągającego lub gorszego od innych
• niezwykła niechęć do podejmowania osobistego ryzyka lub do angażowania się w jakiekolwiek nowe działania, ponieważ mogą one okazać się kłopotliwe

• Osobowość zależna 

Objawy

• pozwalanie innym na przejmowanie odpowiedzialności za swoje decyzje
• podporządkowywanie potrzeb potrzebom innych
• niechęć do stawiania wymagań osobom, od których jest się zależnym
• obawa przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie wynikająca z osamotnienia, powodujące dyskomfort
• obawa przed opuszczeniem
• ograniczona zdolność podejmowania decyzji bez radzenia się innych
• trudność podejmowania codziennych decyzji bez ciągłych rad i wsparcia ze strony innych
• potrzeba, żeby inni brali na siebie odpowiedzialność za większość istotnych sfer naszego życia
• trudności w wyrażaniu niezadowolenia z innych spowodowane obawą przed utratą wsparcia lub aprobaty
• trudności w inicjowaniu projektów lub robieniu czegoś samemu, wynikające raczej z braku zaufania do własnych sądów lub zdolności, niż z braku motywacji czy energii
• nadmierne starania w celu uzyskania wsparcia psychicznego ze strony innych, prowadzące do ofiar polegających na robieniu rzeczy nieprzyjemnych
• poczucie niewygody lub bezradności, kiedy jest się samemu, wynikające z wyolbrzymionych obaw co do bycia zdolnym do zaopiekowania się samym sobą
• gwałtowne poszukiwanie nowych związków jako źródeł opieki i wsparcia, gdy bliskie związki się kończą

• Inne określone zaburzenia osobowości 
• Zaburzenia osobowości BNO (bliżej nie określone) 
• Zaburzenia osobowości mieszane i inne 

Przyczyny

Na wystąpienie zaburzeń osobowości mogła wpłynąć:

• brak rodzica
• długotrwała separacja
• nieprawidłowe relacje pomiędzy ojcem i matką
• dorastanie w warunkach społecznej patologii)
• doświadczenie maltretowania (przemoc fizyczna, słowna, seksualna)
• relacje pomiędzy dzieckiem a rodzicami
• nadopiekuńczość i kontrolujący rodzice
• surowe wychowanie i chłód emocjonalny

Leczenie

Podstawową metodą leczenia zaburzeń osobowości jest długoterminowa psychoterapia grupowa lub indywidualna, a jej skuteczność zależy od stopnia zaburzenia. Leczenie zaburzeń osobowości jest trudne ze względu na kryzysowe sytuacje i wymaga od psychoterapeuty dużego doświadczenia oraz stałej superwizji.

W zaburzeniach osobowości współwystępują czasem nerwica lub depresja. Naukowcy często łączą też występowanie zaburzeń odżywiania z zaburzeniem borderline. Jeśli pacjent zmaga się z lękiem lub stale obniżonym nastrojem można zastosować leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe i uspokajające.