Profilaktyka w pigułce

Czym jest profilaktyka? 

Termin profilaktyka uzależnień oznacza świadome działanie nastawione na jednostki lub grupy społeczne mające na celu ograniczanie rozmiarów używania lub nadużywania substancji psychoaktywnych oraz zapobieganie różnorodnym problemom z tym związanym zanim one wystąpią.

Przez substancje psychoaktywne rozumie się najczęściej:

• alkohol,
• papierosy (w tym ,,elektryki"),
• narkotyki,
• niektóre leki,
• niektóre substancje chemiczne codziennego użytku np. klej,
• dopalacze

Do problemów związanych z używaniem substancji psychoaktywnych zaliczamy uzależnienia i inne szkody zdrowotne (np. zatrucia, infekcje, zaburzenia psychiczne) oraz inne niepożądane konsekwencje (np. wypadki, samobójstwa, przestępstwa, konflikty, zaniedbywanie dzieci i obowiązków rodzinnych, przemoc domową, akty agresji, problemy w relacjach z innymi, problemy w nauce i inne destrukcyjne lub szkodliwe czyny popełniane pod wpływem substancji psychoaktywnych oraz w związku z nimi).

A na czym polega profilaktyka uzależnień?

Profilaktyka uzależnień polega na:

• eliminowaniu lub redukowaniu wpływu czynników ryzyka używania lub nadużywania substancji psychoaktywnych,
• osłabianiu ich 

Poziomy profilaktyki uzależnień

Profilaktyka uniwersalna – działania adresowane do całych grup bez względu na stopień indywidualnego ryzyka występowania problemów alkoholowych, papierosowych, narkotykowych lub problemów związanych z innymi substancjami psychoaktywnymi. Ich celem jest zmniejszanie lub eliminowanie czynników ryzyka sprzyjających rozwojowi tych problemów. Działania uniwersalne mogą dotyczyć na przykład populacji dzieci i młodzieży w wieku gimnazjalnym, populacji młodych dorosłych, populacji rodziców posiadających dzieci w wieku szkolnym. 

Profilaktyka selektywna – ukierunkowana na grupy zwiększonego ryzyka. Ten poziom profilaktyki jest adresowany do grup, które ze względu na swoją sytuację społeczną, rodzinną lub uwarunkowania biologiczne są narażone na większe ryzyko wystąpienia problemów alkoholowych, narkotykowych, papierosowych lub lekowych. Przykładem profilaktyki selektywnej mogą być działania edukacyjne podejmowane wobec dzieci pochodzących z rodzin dysfunkcyjnych, dzieci z rozbitych rodzin, dzieci rodziców chorych psychicznie.

Profilaktyka wskazująca – ukierunkowana na grupy wysokiego ryzyka, które wykazują pierwsze symptomy problemów alkoholowych, narkotykowych, pierwsze objawy zaburzeń psychicznych. Nadal jednak są to działania o charakterze profilaktycznym, czyli są podejmowane wobec osób, które nie spełniają kryteriów diagnostycznych zaburzeń lub chorób wymagających leczenia. 

Ok, a co profilaktyką nie jest? 

Leczenie osób uzależnionych, a także postępowanie po zakończeniu leczenia (np. zapobieganie nawrotom w uzależnieniach) nie należy do żadnego z poziomów działań profilaktycznych. Terapia, leczenie, postępowanie po leczeniu stanowią niezbędne kolejne etapy działań w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych i społecznych.

Dbajmy o siebie - a jak nie o siebie, to o innych. Nie ignorujmy sygnałów. Działajmy.