Legalne uzależnienie

Mniej groźny niż narkotyki, bo przecież legalny - czy na pewno?

Dziś dowiemy się o sygnałach ostrzegawczych, fazach uzależnienia, 

mitach odnośnie alkoholizmu oraz leczenia. 

Sygnały ostrzegawcze 

• odkrycie, że alkohol wpływa korzystnie na samopoczucie 
• coraz większa częstotliwość spożywania alkoholu w celu poprawienia swojego samopoczucia
• picie alkoholu pomimo zaleceń lekarskich, sugerujących konieczność powstrzymywania się od picia
• możliwość wypicia większej niż uprzednio ilości alkoholu
• trudności z odtworzeniem wydarzeń, które miały miejsce podczas picia (tzw. urwane filmy)
• sygnały dotyczące potrzeby ograniczenia picia alkoholu, ze strony osób bliskich lub przyjaciół
• unikanie rozmów na temat swojego picia, a później reagowanie gniewem bądź agresją na sygnały sugerujące potrzebę ograniczenia picia
• reagowanie rozdrażnieniem w sytuacjach utrudniających dostęp do alkoholu.
• picie alkoholu w samotności przez osoby, które uprzednio piły wyłącznie w sytuacjach towarzyskich

Fazy uzależnienia od alkoholu

1. Faza prealkoholowa (wstępna)

Pierwsza faza, zwana prealkoholową, może trwać nawet kilka lat i nie wzbudzać żadnych podejrzeń. Objawy charakterystyczne dla tej fazy nie odbiegają znacznie od zachowań osób sięgających po trunki okazjonalnie. Decydujące jest za to podejście danej osoby do alkoholu. Potencjalny alkoholik, w odróżnieniu od ludzi mniej narażonych na tę chorobę, odkrywa, że picie jest dla niego szczególnie przyjemne i odprężające. W związku z tym zaczyna traktować alkohol jako swoisty środek na poprawę humoru – sięga po niego gdy tylko ma zły nastrój, jest przygnębiony lub coś go zdenerwuje. 

2. Faza ostrzegawcza

Fazę ostrzegawczą rozpoczyna pojawienie się pierwszej luki pamięciowej. Potocznie określa się ten moment jako „urwanie filmu” – człowiek pozostaje świadomy (nie traci przytomności), a mimo to nie pamięta, co się z nim działo po upiciu się.

Oprócz tego, u osoby zagrożonej alkoholizmem można zaobserwować kilka charakterystycznych zachowań:

• przyspieszanie tempa picia i inicjowanie „kolejek” 
•  duża zmiana w zachowaniu po alkoholu – osoba dotąd cicha nagle staje się duszą towarzystwa, dużo mówi, jest odważniejsza, wyzbywa się zahamowań
• picie potajemne 

Typowe dla tej fazy jest też pojawienie się wyrzutów sumienia. Potencjalny alkoholik zaczyna zdawać sobie sprawę, że pije zbyt dużo, ale na tym etapie jeszcze nie dopuszcza do świadomości, że ma problem alkoholowy. 

3. Faza krytyczna

Faza krytyczna rozpoczyna się w momencie, gdy alkoholik traci kontrolę nad piciem. Możliwe są jeszcze krótkie stany abstynencji, jednak prędzej czy później kończą się powrotem do picia. Całe życie osoby uzależnionej zaczyna kręcić się wokół alkoholu – jej głównym zajęciem staje się planowanie, kiedy się napije, kupowanie alkoholu lub gromadzenie środków na ten cel. Alkoholik zaniedbuje rodzinę, pracę, traci zainteresowania, przestaje dbać o swój wygląd i otoczenie. Jednocześnie wciąż nie umie przyznać przed sobą, że ma problem alkoholowy – cały czas wynajduje nowe usprawiedliwienia, a na krytykę reaguje agresywnie. 

4. Faza przewlekła

Najbardziej zaawansowana faza alkoholizmu, w której alkoholik wyzbywa się wszelkich wyrzutów sumienia i zahamowań. Pije niemal bez przerwy, a pierwszą dawkę alkoholu przyjmuje już rano. Jest stale nietrzeźwy, gwałtownie obniża się jego tolerancja na alkohol – już kilka kieliszków wystarczy, aby całkowicie się upić. Każda próba wyjścia z ciągu alkoholowego kończy się dotkliwym zespołem abstynencyjnym – drżeniem rąk, bólami głowy, ogólnym osłabieniem, wymiotami, zaburzeniami snu, lękami. Może pojawić się przewlekła psychoza alkoholowa. Na tym etapie alkoholik sięga już nie tylko po typowe trunki, ale z braku pieniędzy może pić także trujące surogaty alkoholowe (np. denaturat). 

Dlaczego pije?

Co takiego się dzieje, że pomimo ponoszenia coraz większych szkód związanych z nadmiernym piciem alkoholu, osoba uzależniona nie zmienia swojego zachowania w tym zakresie i coraz bardziej pogłębia swoje problemy? Z jednej strony pojawiają się biologiczne objawy uzależnienia, z drugiej jednak strony odpowiadają za to rozwijające się psychologiczne mechanizmy uzależnienia. Stanowią one formę mechanizmów obronnych utrudniających realne spostrzeganie sytuacji, szczególnie w obliczu potrzeby sięgnięcia po alkohol w celu doznania ulgi. Mechanizmy te uszkadzają funkcjonowanie osoby w sferach emocjonalnej.

Regulowanie emocji

W sferze emocjonalnej na skutek rozwijającego się uzależnienia kształtuje się mechanizm nałogowego regulowania emocji. Wypicie alkoholu w szybki sposób przekształca przykre stany emocjonalne w przyjemne, pozornie redukuje doświadczanie stresu, krótkotrwale łagodzi przykre emocje. Osoby uzależnione mając niski poziom odporności na doznawane cierpienie i potrzebę jego szybkiego zredukowania, sięgają po alkohol jako najbardziej sprawdzony i szybki sposób. Inną motywacją  jest chęć potęgowania stanów przyjemnych poprzez wypicie alkoholu poprawy samopoczucia. Na skutek wieloletniego powtarzania takiego schematu alkohol staje się jednym z głównych źródeł emocji.

Zaprzeczenia 

Nasilające się szkody w życiu oraz przykre emocje powodują, że uruchamiają się mechanizmy obronne uniemożliwiające realną ocenę swojej sytuacji. Osoba uzależniona zaprzecza oczywistym faktom związanym z piciem alkoholu, minimalizuje swój problem, obwinia innych za to co się dzieje w jej życiu, ucieka się do różnych racjonalnych i intelektualnych sposobów tłumaczenia faktu swojego nadmiernego picia alkoholu. Zdarza się, że odwraca uwagę innych od swojego picia poprzez np. wszczynanie awantur, wyszukiwanie problemów u innych. Zniekształca też fakty dotyczące przeszłości np. poprzez koloryzowanie wspomnień. O przyszłości myśli w sposób mało realistyczny, układa w myślach plany, ale ich nie realizuje.

Zespół abstynencyjny 

Objawy abstynencyjne (odstawienia) są to bardzo przykre dolegliwości fizyczne i psychiczne, które pojawiają się u osób uzależnionych po odstawieniu (po upływie ok. 6-48 godzin) bądź po obniżeniu dawki substancji psychoaktywnej (np. alkoholu, narkotyków, niektórych leków).

Do najczęściej spotykanych objawów abstynencyjnych należą: silne osłabienie, drżenie (rąk, całego ciała), zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunki, brak łaknienia), nadmierna potliwość, podwyższona ciepłota ciała, nadwrażliwość na bodźce zmysłowe, rozdrażnienie, niepokój, lęk, zaburzenia snu (bezsenność, koszmarne sny), czy głód alkoholu. 

Mity

„Kieliszek alkoholu nikomu jeszcze nie zaszkodził"

Kieliszek alkoholu, wypijany sporadycznie, nie powoduje wyraźniejszych zmian w organizmie, jednak kiedy owe “kieliszki” powtarzają się zbyt często lub kiedy organizm jest szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu – musi w jakimś momencie, zaszkodzić.

,,Alkohol dodaje sił"

Rzeczywiście alkohol może sprawiać takie wrażenie, ponieważ poprzez swoje działanie pobudzające pozwala na krótko zapomnieć o zmęczeniu. Bardziej systematyczne picie alkoholu powoduje jednak uszkodzenie zarówno układu nerwowego, jak i mięśniowego, a tym samym osłabienie siły mięśniowej, a nawet zaniki mięśni.

,,Alkohol może być lekarstwem na zdenerwowanie i kłopoty"

Chwilowe odprężenie, jakiego doznają niektóre osoby po wypiciu alkoholu, odrywa je na bardzo krótko od problemów życiowych. Problemy pozostają nadal nierozwiązane, nawarstwiają się i często jeszcze bardziej komplikują. Po wytrzeźwieniu powraca się do nich z jeszcze większym napięciem i niepokojem. Kolejne sięgnięcie po alkohol w celu zredukowania tego niepokoju grozi wystąpieniem mechanizmu “błędnego koła”, prowadzącego często do uzależnienia.

,,Nie jestem alkoholikiem, bo nikt mnie nie widział pijanym"

Bycie pijanym nie jest objawem diagnostycznym uzależnienia od alkoholu. Upijają się zarówno alkoholicy, jak i nie alkoholicy. Jest wielu alkoholików, którzy nie byli nigdy pijani, piją bowiem alkohol w niewielkich dawkach i tylko w takiej ilości, aby nie dopuścić do wystąpienia bardzo przykrych dolegliwości związanych z zespołem abstynencyjnym.

,,Alkoholik to ktoś, kto musi pić codziennie"

 Codzienne picie alkoholu nie jest objawem alkoholizmu, aczkolwiek zdarza się, że alkoholik pije przez wiele kolejnych dni (tzw. “ciąg” alkoholowy). Nie trudno spotkać alkoholików, którzy piją tylko raz czy parę razy w roku przez ileś kolejnych dni, zaś całymi tygodniami czy miesiącami potrafią zachowywać abstynencję. Coraz częściej można też spotkać alkoholików, którzy nie piją już od 5, 10, 20 czy nawet więcej lat lat (ostatnio spotkałem takiego, który nie pije od ponad 60 lat).

Leczenie

Zasadniczą metodą leczenia uzależnienia w zakładach lecznictwa odwykowego jest psychoterapia uzależnienia, natomiast postępowanie medyczne ma wymiar wspomagający psychoterapię uzależnienia i jest nakierowane głównie na leczenie alkoholowych zespołów abstynencyjnych oraz farmakologiczne wsparcie psychoterapii.

Programy terapeutyczne, oparte są w większości na:

• podejściu terapii behawioralno-poznawczej
• idei i doświadczeniach Wspólnoty Anonimowych Alkoholików
• Większość programów integruje różne podejścia psychoterapeutyczne, z przewagą behawioralno-poznawczego.

Podstawowe cele psychoterapii to:

• zachowanie trwałej abstynencji,
• poprawa zdrowia psychicznego i fizycznego,
• nabycie umiejętności potrzebnych do rozwiązywania problemów emocjonalnych i społecznych.

Dlaczego nie warto pić?

Skutki fizyczne

• zatrucie alkoholowe
• wszelkiego rodzaju wypadki
• może mieć wpływ na mózg lub układ nerwowy
• uszkodzenie przewodu pokarmowego
• powoduje ryzykowne zachowania
• prowadzenie do alkoholizmu, udaru mózgu lub problemów krążeniowych,
• przyczyna słabych wyników w nauce czy nieobecności w pracy lub szkole

Wpływ na otoczenie

Stosowanie się do wytycznych dotyczących spożywania alkoholu pomaga uniknąć ryzyka związanego z nadmierną konsumpcją alkoholu. Picie bez umiaru dotyka nie tylko osobę pijącą. Pokrzywdzone mogą być też osoby trzecie, np. te, które są od niej zależne. Brak odpowiedzialności pijącego ekstremalnie może się odbić na niepijących lub pijących odpowiedzialnie. Mogą być oni narażeni na wulgarne zachowania, a nawet wypadki spowodowane np. jazdą pod wpływem.

Jak pomóc alkoholikowi?

Picie bez umiaru może dotyczyć ludzi w różnym wieku. Ważne jest z pewnością uświadamianie młodzieży już od najmłodszych lat, czym może się ono skończyć. Warto rozmawiać o odpowiedzialnym piciu. Jeśli masz do czynienia z osobą, której problem dotyczy, zasugeruj zmianę nawyków, a gdy sytuacja jest naprawdę poważna – pomoc specjalisty. Pamiętaj, że leczenie alkoholizmu, do którego droga jest prosta, nie jest już takie łatwe.

Gdzie dzwonić?

116 111 – Telefon Zaufania Dla Dzieci i Młodzieży

800 120 002 – Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” 

116 123 – Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym 

800 120 226 – Policyjny Telefon Zaufania ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie

801 199 990 - Ogólnopolski Telefon Zaufania „Narkotyki – Narkomania” 

801 889 880 - Telefon Zaufania "Uzależnienia behawioralne" 

800 70 22 22 - Linia wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego